หน่วยที่ 3

หน่วยที่ 3 การสื่อสารเพื่อการเรียนการสอน
ความหมายของการสื่อสาร 

  การสื่อสาร (communication)    หมายถึงกระบวนการถ่ายทอดข่าวสาร  ข้อมูล ความรู้ ประสบการณ์  ความรู้สึก ความคิดเห็น ความต้องการจากผู้ส่งสารโดยผ่านสื่อต่าง ๆ ที่อาจเป็นการพูด การเขียน สัญลักษณ์อื่นใด การแสดงหรือการจัดกิจกรรมต่าง ๆ ไปยังผู้รับสารซึ่งอาจจะใช้กระบวนการสื่อสารที่แตกต่างกันไปตามความเหมาะสม หรือความจำเป็นของตนเองและคู่สื่อสาร  โดยมีวัตถุประสงค์ให้เกิดการรับรู้ร่วมกันและมีปฏิกิริยาตอบสนองต่อกัน  

ความสำคัญของการสื่อสาร 

1.             การสื่อสารเป็นปัจจัยสำคัญในการดำรงชีวิตของมนุษย์

2.         การสื่อสารก่อให้เกิดการประสานสัมพันธ์กันระหว่างบุคคลและสังคม   

3.          การสื่อสารเป็นปัจจัยสำคัญในการพัฒนาความเจริญก้าวหน้าทั้งตัวบุคคลและสังคม

องค์ประกอบที่สำคัญของการสื่อสาร มี 4 ประการ ดังนี้ 

1.             ผู้ส่งสาร หรือแหล่งสาร

2.             สาร

3.             สื่อ หรือช่องทาง

4.             ผู้รับสาร 

หลักในการสื่อสาร

1.             ผู้ที่จะสื่อสารให้ได้ผลและเกิดประโยชน์ จะต้องทำความเข้าใจเรื่ององค์ประกอบในการสื่อสาร

2.              ผู้ที่จะสื่อสารต้องคำนึงถึงบริบทในการสื่อสาร

3.             คำนึงถึงกรอบแห่งการอ้างอิง

4.             การสื่อสารจะมีประสิทธิผล เมื่อผู้ส่งสารส่งสารอย่างมีวัตถุประสงค์ชัดเจน

5.             ผู้ส่งสารและผู้รับสาร ควรเตรียมตัวและเตรียมการล่วงหน้า

6.             คำนึงถึงการใช้ทักษะ เพราะภาษาเป็นสัญลักษณ์ที่มนุษย์ตกลงใช้ร่วมกันในการ
สื่อความหมาย

  วัตถุประสงค์ของการสื่อสาร

1.             เพื่อแจ้งให้ทราบ

2.             เพื่อสอนหรือให้การศึกษา

3.             เพื่อสร้างความพอใจหรือให้ความบันเทิง

4.             .  เพื่อเสนอหรือชักจูงใจ

5.             เพื่อเรียนรู้

6.             เพื่อกระทำหรือตัดสินใจ

อุปสรรค์ในการสื่อสาร

1.อุปสรรคจากผู้ส่งสาร

1.1  ผู้ส่งสารขาดความรู้ความเข้าใจและข้อมูลเกี่ยวกับสารที่ต้องการจะสื่อ 
               1.2  ผู้ส่งสารใช้วิธีการถ่ายทอดและการนำเสนอที่ไม่เหมาะสม 
                1.3  ผู้ส่งสารไม่มีบุคลิกภาพที่ไม่ดี และไม่เหมาะสม 
                 1.4  ผู้ส่งสารมีทัศนคติที่ไม่ดีต่อการส่งสาร 
                 1.5  ผู้ส่งสารขาดความพร้อมในการส่งสาร 
                 1.6  ผู้ส่งสารมีความบกพร่องในการวิเคราะห์ผู้รับสาร

2.อุปสรรคจากผู้ส่งสาร

                2.1 สารไม่เหมาะสมกับผู้รับสาร อาจยากหรือง่ายเกินไป
                2.2 สารขาดการจัดลำดับที่ดี สลับซับซ้อน ขาดความชัดเจน
                2.3 สารมีรูปแบบแปลกใหม่ยากต่อความเข้าใจ
               2.4  สารที่ใช้ภาษาคลุมเครือ ขาดความชัดเจน 

3.อุปสรรคที่เกิดขึ้นจากสื่อหรือช่องทาง

              3.1  การใช้สื่อไม่เหมาะสมกับสารที่ต้องการนำเสนอ 
               3.2  การใช้สื่อที่ไม่มีประสิทธิภาพที่ดี 
               3.3  การใช้ภาษาที่ไม่เหมาะสมกับระดับของการสื่อสาร 

4 อุปสรรคจากผู้รับสาร

                 4.1  ขาดความรู้ในสารที่จะรับ 

4.2  ขาดความพร้อมที่จะรับสาร 
              4.3  ผู้รับสารมีทัศนคติที่ไม่ดีต่อผู้ส่งสาร 
             4.4  ผู้รับสารมีทัศนคติที่ไม่ดีต่อสาร 
             4.5  ผู้รับสารมีความคาดหวังในการสื่อสารสูงเกินไป

กระบวนการสื่อสาร

          กระบวนการสื่อสาร  โดยทั่วไปเริ่มต้นจากผู้ส่งข่าวสาร  ทำหน้าที่เก็บรวบรวมแนวความคิดหรือข้อมูล จากแหล่งข้อมูลต่าง ๆ เมื่อต้องการส่งข่าวไปยังผู้รับข่าวสาร ก็จะแปลงแนวความคิดหรือข้อมูลที่เกี่ยวข้องออกมาเป็น ตัวอักษร น้ำเสียง สี การเคลื่อนไหว ฯลฯ

คุณลักษณะของผู้ประสบความสำเร็จในการสื่อสาร
          1. มีความเข้าใจเกี่ยวกับเรื่องต่าง ๆ
          2. มีทักษะในการสื่อสาร
          3. เป็นคนช่างสังเกต เรียนรู้ได้เร็ว และมีความจำดี
          4. มีความซื่อตรง มีความกล้าที่จะกระทำในสิ่งที่ถูกต้อง
          5. มีความคิดสุขุม รอบคอบ
          6. มีความคิดริเริ่มสร้างสรรค์
          7. คิดและแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าได้ดี
          8. มีความสามารถแยกแยะและจัดระเบียบข่าวสารต่าง ๆ
          9. มีความสามารถในการเขียนได้รวดเร็วและมีประสิทธิภาพ
         10. มีศิลปะและเทคนิคการจูงใจคน
         11. รู้ขั้นตอนการทำงาน
         12. มีมนุษยสัมพันธ์ดี

ประเภทของการสื่อสาร
 การจำแนกประเภทของการสื่อสาร โดยอาศัยเกณฑ์ในการจำแนกที่สำคัญ 3 ประการ คือ
                1. จำแนกตามกระบวนการหรือการไหลของข่าวสาร
                2. จำแนกตามภาษาสัญลักษณ์ที่แสดงออก
                3. จำแนกตามจำนวนผู้สื่อสาร
 ปัญหาและอุปสรรคในการติดต่อสื่อสาร
           1. ด้านผู้ส่งสาร
                 - มีทัศนคติที่ไม่ดีต่อผู้รับสาร หรือข่าวสารนั้น ๆ
                 - มีความรู้ ความเข้าใจในข่าวสารไม่เพียงพอ หรือไม่ชัดเจน
                 - มีความรู้ ความสามารถ และความชำนาญในการส่งสารไม่เพียงพอ
                 - ขาดการวางแผน หรือขั้นตอนการส่งสารที่เหมาะสม
                 - ภาษาที่ใช้ในการส่งสารทั้งภาษาพูด และภาษาท่าทางไม่ตรง หรือไม่เหมาะสมกับผู้รับสาร
                 - ใช้วิธีการส่งสารที่ไม่เหมาะสมกับบุคคล และเหมาะสมกับกาลเทศะ
                 - ขาดเทคนิคในการส่งสาร เช่น การสร้างบรรยากาศ หรือความสัมพันธ์กับผู้รับ
                 - มีสภาพร่างกายไม่เหมาะสมกับการรับสาร เช่น เหน็ดเหนื่อยมีอาการเจ็บป่วย
                 - ไม่มีเวลาเพียงพอที่จะส่งสารอย่างสมบูรณ์ หรือรีบเร่งจนเกินไป
                 - มีความเชื่อมั่นในตนเองมากเกินไป จนไม่ต้องการจะเพิ่มประสิทธิภาพในการส่งสาร

          2. ด้านผู้รับสาร
                 - มีทัศนคติที่ไม่ดีต่อผู้รับสาร หรือข่าวสาร
                 - มีพื้นฐานของความเข้าใจในข่าวสารนั้นน้อยเกินไป
                 - ไม่ใช้เทคนิคการช่วยจำ เช่น การจดบันทึกเพิ่มเติม
                 - ขาดความสามารถ และความชำนาญในการรับข่าวสาร
                 - ไม่ยอมรับข่าวสารนั้น เนื่องจากมีประสบการณ์ หรือความคิดเห็นที่ขัดแย้งกับข่าวสารนั้น
                 - สรุปข่าวสารที่ได้รับด้วยอารมณ์มากกว่าเหตุผล หรือข้อเท็จจริง
                 - ข่าวสารมีมากเกินความสามารถที่จะรับได้
                 - ร่างกายอยู่ในสภาพไม่พร้อมที่จะรับข่าวสาร
                 - เวลาไม่เพียงพอที่จะรับข่าวสารอย่างสมบูรณ์

          3. ด้านข่าวสาร
                 - ข่าวสารนั้นสั้น หรือน้อยเกินไป จนไม่สามารถแปลความหมายได้
                 - ข่าวสารนั้นยาก หรือสูงเกินความสามรถของผู้สื่อสาร
                 - ข่าวสารมีภาษาเฉพาะ หรือใช้ศัพท์เทคนิคเกินความสามารถ
                 - ข่าวสารนั้นกำกวม หรือมีความหมายหลายทาง
                 - ข่าวสารนั้นไม่สอดคล้องกับสภาพปัจจุบัน